Słowniczek pojęć biologicznych

Słowniczek jest przeze mnie uzupełniany w wolnych chwilach :) Proszę o pomysły na pojęcia, których tutaj nie ma. Zielone hasła odsyłają do postów ich dotyczacych!

A

Adaptacja oka- zmiana średnicy źrenicy w zależności od oświetlenia

Adrenalina-hormon wytwarzany przez nadnercza

Akomodacja oka- zmiana kształtu soczewki
Albinizm-uwarunkowana genetycznie cecha, brak barwników w skórze.

Allel- wersja genu, recesywne i dominujące
Anafaza- faza występująca w podziale mitotycznym i mejozie, nastepuje podział centromerów i rozchodzenie sie chromatyd lub chromosomów do przeciwlgłych biegunów

Anemia sierpowata-czyli niedokrwistość, choroba genetyczna, która wywołuje zmianę kształtu hemoglobiny
Antropogeneza- teoria ewolucyjnego powstawania człowieka
Aparat Golgiego-organellum kumulujące substancje produkowane w innych rejonach cytoplazmy, umożliwia wydalenie tych substancji na zewnątrz komórki
Autosomy- chromosomy ciała, wszystkie z wyjątkiem chromosomów płci

Atawizm-pojawianie się u organizmów cech ich prymitywnych przodków
ATP-adenozynotrójfosforan, adenozynotrifosforan, zw. chem. Magazynujący energię w komórce.

B

Bakteriofagi-wirusy pasożytujące na bakteriach
Bezowodniowce-organizmy niewytwarzające błon płodowych, ryby, płazy

Białka-związki, które są zbudowane z aminokwasów, wyróżnia się białka egzogenne i endogenne. Spełniają głównie funkcje budulcowe i regulacyjne.
Białka proste-białka zbudowane wyłącznie z aminokwasów
Białka złożone-(proteidy) białka złożone z części białkowej i składnika niebiałkowego
Błonnik-patrz: celuloza

C

Celuloza (błonnik)-cukier złożony, buduje ściany w komórkach roślin
Chemosynteza-proces odżywiania w wykorzystaniem energii chemicznej, organizmy chemosyntetyczne występują wśród bakterii.

Chityna- cukier złożony, który występuje w pancerzach stawonogów i w ścianach komórkowych grzybów

Chlorofil-barwnik, który jest w chloroplastach, pochłaniający energię świetlną.

Chloroplast- znajduje się w komórkach roślinnych, dzięki niemu jest możliwy proces fotosyntezy.

Cholesterol-związek, który jest produkowany w wątrobie, jego nadmiar powoduje miażdzycę.
Chondrocyty-komórki tkanki chrzęstnej
Chromatyda-połówka chromosomu

Chromatyna- DNA+białko

Chromosom-zbudowany z kwasu deoksyrybonukleinowego i białka, występuje w jądrze komórkowym
Chromosom pierścieniowy- gdy ramiona chromosomu łączą się, może być przyczyną zespołu Turnera
Crossing-over-zachodzi podczas mejozy, wymiana odcinków między chromatydami chromosomów homologicznych

Cukry-związki zbudowane z węgla, wodoru i tlenu, spełniają funkcję energetyczną w organizmie.
Czynnik mutagenny-coś, co wywołuje mutacje, np. promieniowanie UV

D

Delecja-wypadnięcie jednego bądź więcej nukleotydów. (mutacja genowa)
Delecja (deficjencja)- wypadniecie odcinka chromosomu (mutacja chromosomowa)
Dewiacja-powstanie nowej cechy, która nie występowała u przodków, dzieje się to w środkowej fazie zarodka
DNA-kwas deoksyrybonukleinowy, nośnik informacji genetycznej

Duplikacja- powielenie odcinka chromosomu, gdy dołączony zostaje dodatkowy odcinek chromosomu homologicznego

Dwunastnica-pierwszy odcinek jelita cienkiego, w kształcie litery C, początkowa część, w której trawi się cukry, białka i tłuszcze.

Dymorfizm płciowy-różnice miedzy samcem a samicą
Dziedziczenie cech-czyli przekazywanie cech potomstwu

E

Ektoderma-komórki, które tworzą zewnętrzną część gastruli, następnie powstaje z nich okrywa oraz układ nerwowy
Embriologia-nauka o rozwoju zarodka, od zapłodnienia do porodu
Endoderma-komórki, które tworzą wewnętrzną część gastruli, powstaje z nich układ pokarmowy i płuca
Enzymy-białka, dzięki którym przyspieszane są reakcje chemiczne

Erytrocyty-komórki krwi, krwinki czerwone, transportują tlen, nie mają jadra komórkowego

Estrogeny-żeńskie hormony, które są wytwarzane przez jajniki, odpowiadają za żeńskie cechy płciowe, ale występują też u mężczyzn, ich brak powoduje niepłodność

F

Fenotyp-cechy organizmów w wyglądzie zewnętrznym
Fenyloketonuria -choroba genetyczna, brak enzymu rozkładającego fenyloalaninę
Fibrynogen-białko, które uczestniczy w procesie krzepnięcia krwi

Fotosynteza-odżywianie roślin

G

Gamety-komórki rozrodcze-plemniki i komórki jajowe
Gastrula-etap rozwoju zarodka, zbudowanego z endodermy i ektodermy
Gastrulacja-proces, w wyniku którego powstaje gastrula
Gen-odcinek DNA
Genotyp-wszystkie geny w komórce danego osobnika
Geny letalne-są to geny powodujące śmierć organizmów
Gliceryna-alkohol, razem z kwasami tłuszczowymi wchodzi w skład tłuszczów (można spotkać nazwę glicerol)

Glikogen-dwucukier, jest magazynowany w wątrobie.

Glukoza-cukier prosty
Gonady-narządy, w których wytwarzane są gamety, czyli jądra i jajniki.
Gruźlica- choroba płuc wywołana prątkami gruźlicy.

H

Hemofilia- choroba, która polega na zaburzeniach krzepliwości krwi

Hemoglobina-czerwony barwnik, który znajduje się w erytrocytach
Hormony-substancje regulujące procesy metaboliczne organizmu, wytwarzane przez gruczoły dokrewne, wewnątrzwydzielnicze, ważne w zachowaniu homeostazy
Hormony tropowe-wydzielane przez przysadkę mózgową, regulują inne hormony

I

Insercja- wstawienie dodatkowego nukleotydu.
Insulina-hormon wytwarzany przez trzustkę, obniża poziom cukru we krwi
Interfaza-etap między jednym a drugim podziałem jądra komórkowego
Inwersja- występuje, gdy chromosom pęknie w dwóch miejscach, a wyodrębniony odcinek zostaje włączony ponownie, ale odwrócony o 180 stopni.

K

Komórka-najmniejsza jednostka budulcowa organizmów
Konwergencja-zbieżność cech, wytworzenie podobnych cech u organizmów niespokrewnionych, w wyniku podobnego trybu życia

L

Laktoza-jeden z dwucukrów, jest składnikiem mleka ssaków.
Leukocyty-krwinki białe, komórki odpornościowe we krwi

Limfa-czyli chłonka, przypomina składem osocze

M

Mejoza-proces, w wyniku którego powstają komórki rozrodcze
Melatonina-hormon produkowany przez szyszynkę, normuje rytm dobowy człowieka
Metabolizm-przemiana materii, procesy syntezy i rozkładu zachodzące w komórkach
Mioglobina-barwnik oddechowy mięśni

Mitoza-podział komórek somatycznych

Mutacja-nagła, losowa zmiana w materiale genetycznym

Mutacja chromosomowa-gdy zmienia się liczba lub struktura chromosomów

Mutacja genowa-zmiana w sekwencji nukleotydów

N

Narzady szczątkowe-narządy, które w wyniku ewolucji straciły funkcję i nie pełnią żadnej istotnej roli w organizmie, np. kość ogonowa, ząb mądrości, wyrostek robaczkowy
Nefron-podstawowa jednostka budująca nerkę

Neuron-podstawowa jednostka budująca układ nerwowy

O

Ochrzęstna-błona, którą otoczona jest każda chrząstka, umożliwia odżywianie
Osseina-składnik kości
Osteoblasty-komórki kościotwórcze
Osteocyty-komórki kostne
Osteoklasty-komórki kościogubne

P

Pęknięcie centromeru- czyli rozdzielenie ramion chromosomu
Pląsawica Huntingtona -choroba genetyczna, spowodowana mutacją w genie aminokwasu
Płytki krwi-znajdują się we krwi, odpowiadają za krzepnięcie
Progeria- rzadki zespół chorobowy, polegający na szybkim starzeniu się

Progesteron-hormon płciowy, który wytwarzany jest przez ciałko żółte w czasie cyklu miesiączkowego
Proteidy-patrz: białka złożone

R

Riketsje-mikroorganizmy, forma przejściowa między wirusami a bakteriami, zarazki wywołujace m.in. tyfus plamisty
RNA-kwas rybonukleinowy

S

Skrobia-cukier złożony, występuje w roślinach, np. ziemniakach, kukurydzy
Somatotropina-hormon wzrostu, syntezowany w przysadce mózgowej, gdy przed zakończeniem wzrostu pojawia sie jego niedobór-prowadzi do karłowatości przysadkowej, gdy jest go zbyt dużo-do gigantyzmu.

T

Testosteron-męski hormon płciowy z grupy androgenów, produkowany w jądrach, występuje także u kobiet.
Tetralogia Fallota - wada serca
Tętnice-grube naczynia, które wypompowują krew z serca i transportują do tkanek.

Tłuszcze-związki zapasowe, zbudowane z glicerolu i kwasów tłuszczowych
Transwersja-zmiana zasady purynowej na pirymidynową, lub na odwrót, np. adeniny na cytozynę. Ta mutacja niesie poważniejsze skutki niż tranzycja.
Translokacja- jeśli fragment chromosomu zostanie przeniesiony w inne miejsce tego samego lub innego chromosomu. ten rodzaj mutacji jest przyczyną białaczki szpikowej i chłoniaków.

Tranzycja- zmiana jednej zasady azotowej danego rodzaju na drugą, np. guaniny na adeninę, lub cytozyny na tyminę.

Tyroksyna-hormon wydzielany przez tarczycę, reguluje przemianę materii

W

Węglowodany-patrz:cukry

Z

Zespół Downa- upośledzenie spowodowane trisomią 21-szej pary chromosomów
Zespół Hutchinsona-Gliforda- zobacz: Progeria
Zespół Klinefeltera -choroba genetyczna, która polega najczęściej na występowaniu jednego dodatkowego chromosomu X u mężczyzny.
Zespół Turnera -choroba genetyczna polegające na występowaniu tylko jednego chromosomu X u kobiet, monosomia chromosomu X.
Zespół XYY, zespół supermężczyzny -dodatkowy chromosom Y u mężczyzn.

Ż

Żyły- cieńsze niż tętnice naczynia, posiadające zastawki, transportujące krew z tkanek do serca.




Hasła są zaczerpnięte głównie ze starej książki do biologii WSiPu i z Pulsów Życia.